Τεχνικές και εργαλεία επιβεβαίωσης του διαδικτυακού περιεχομένου – χρήσιμες γνώσεις για κάθε χρήστη του διαδικτύου.
Τεχνικές και εργαλεία επιβεβαίωσης του διαδικτυακού περιεχομένου – χρήσιμες γνώσεις για κάθε χρήστη του διαδικτύου.
Ο καταιγισμός των πληροφοριών που δέχεται ο δημοσιογράφος απαιτεί την ανάπτυξη/υιοθέτηση νέων εργαλείων και προσεγγίσεων προκειμένου να ανταποκριθεί στο νέο περιβάλλον που έχει διαμορφωθεί ειδικά με την έκρηξη των τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας. Οι αμερικανικές προεδρικές εκλογές καθώς και άλλα διεθνή γεγονότα που έλαβαν χώρα το 2016 έφεραν στο προσκήνιο της δημοσιότητας το θέμα της παραπληροφόρησης με έναν επιτακτικό τρόπο. Μέλη του τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ανταποκρινόμενα στο παγκόσμιο αυτό φαινόμενο άρχισαν να ερευνούν το θέμα σε δύο επίπεδα: i) επιστημονικά – ερευνητικά (επιστημονικές εργασίες, συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα, επιστημονικές διαλέξεις κ.α), και ii) εκπαιδευτικά (εισάγοντας σχετικό μάθημα στο πρόγραμμα σπουδών του τμήματος).
Το μάθημα επιλογής που προσφέρεται στο τμήμα τα τελευταία τέσσερα έτη πραγματεύεται το θέμα της έρευνας και επαλήθευσης δημοσιογραφικού υλικού στο διαδίκτυο. Αρχικά γίνεται μια θεωρητική εισαγωγή στην εξεύρεση δημοσιογραφικού υλικού, στα είδη αλλά και στις σύγχρονες εξελίξεις στη δημοσιογραφία και ειδικά στον τρόπο που επηρεάζεται και αλλάζει με την έλευση του διαδικτύου. Το μάθημα περιλαμβάνει πρακτική εφαρμογή πάνω σε προηγμένες δεξιότητες έρευνας, την αποτελεσματική χρήση βάσεων δεδομένων, ειδησεογραφικών πηγών καθώς και άλλων σύνθετων πληροφοριών. Σημαντικό τμήμα του μαθήματος περιλαμβάνουν οι τεχνικές επαλήθευσης του περιεχομένου της είδησης που είναι και ένα από τα κύρια ζητούμενα σήμερα. Στόχοι του μαθήματος είναι: i) η εξοικείωση του φοιτητή με τις βασικές έννοιες της έρευνας, ii) η απόκτηση βασικών δεξιοτήτων χρήσης εργαλείων εύρεσης πληροφοριών στο διαδίκτυο, και iii) η απόκτηση βασικών δεξιοτήτων χρήσης εργαλείων επαλήθευσης περιεχομένου με έμφαση στο περιεχόμενο που δημοσιεύεται στα κοινωνικά μέσα.
Οι τεχνικές και τα εργαλεία επιβεβαίωσης του διαδικτυακού περιεχομένου αποτελούν ένα πολύ σημαντικό τμήμα της ύλης του συγκεκριμένου μαθήματος. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι τεχνικές επιβεβαίωσης προέρχονται από την παραδοσιακή δημοσιογραφία που ανέκαθεν εφάρμοζε τέτοιες τεχνικές επαλήθευσης των πληροφοριών που χρησιμοποιούσε. Προφανώς αυτές οι τεχνικές είναι προσαρμοσμένες στη πραγματικότητα του διαδικτύου όπου τα πράγματα είναι πιο πολύπλοκα και εξελίσσονται με μεγαλύτερη ταχύτητα. Πολύτιμος οδηγός στις τεχνικές επιβεβαίωσης μπορεί να αποτελέσει το Εγχειρίδιο Επαλήθευσης (Verification Handbook – http://verificationhandbook.com/) που είναι διαθέσιμο στο διαδίκτυο σε διάφορες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής.
Όσον αφορά τα εργαλεία επαλήθευσης τα οποία διδάσκονται στα πλαίσια του μαθήματος οι μελλοντικοί δημοσιογράφοι, γίνεται αναφορά και χρήση ενός σημαντικού αριθμού εργαλείων. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι σήμερα υπάρχουν διαθέσιμα αρκετά εργαλεία που δεν μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους και αυτό έχει ως αποτέλεσμα η χρήση τους να είναι χρονοβόρα. Επίσης πολλά από αυτά τα εργαλεία είναι σε δοκιμαστική λειτουργία, χωρίς υποστήριξη, με διαφορετική διεπαφή το καθένα. Αρκετά δεν είναι διαθέσιμα για μεγάλο χρονικό διάστημα, καταργούνται ή/και αντικαθίστανται από νέα τα οποία απαιτούν εκ νέου χρόνο εκμάθησης. Για τους παραπάνω λόγους το μάθημα επικεντρώνεται περισσότερο στο τι απαιτείται να γνωρίζει ο μελλοντικός δημοσιογράφος για να ολοκληρώσει τη διαδικασία της επαλήθευσης και λιγότερο με ποιο εργαλείο θα το πετύχει.
Παρόλα αυτά πρέπει να γίνει αναφορά σε ορισμένα εργαλεία τα οποία διακρίνονται για την αποτελεσματικότητά τους. Ενδεικτικά αναφέρονται για την περίπτωση της αντίστροφης αναζήτησης εικόνας (Reverse Image Search) οι υπηρεσίες της Google, Yandex αλλά και της TinEye. Για την περίπτωση της αξιολόγησης λογαριασμών Twitter αλλά και tweets το Truthnest αποτελεί εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο. Στην περίπτωση που ενδιαφερόμαστε για την αξιολόγηση φωτογραφιών και βίντεο, η εργαλειοθήκη του InVid & WeVerify (δείτε και το σχετικό άρθρο για αυτό το θέμα) προσφέρει μέσα στο περιβάλλον του περιηγητή πλειάδα χρήσιμων εργαλείων με πολύτιμη καθοδήγηση. Για να γνωρίζουμε κάθε στιγμή τις ψευδείς ειδήσεις που κυκλοφορούν στον Ελληνικό χώρο, πολύτιμος συνεργάτης αποτελεί η επέκταση περιηγητή Greek Hoaxes Detector. Τέλος πρέπει να γίνει αναφορά στη διαδικτυακή πλατφόρμα συνεργασίας Truly Media, η οποία υποστηρίζει την επαλήθευση ψηφιακού διαδικτυακού περιεχομένου. Περιλαμβάνει πολλά ανεξάρτητα εργαλεία τα οποία τα προσφέρει μέσα σε μια πλατφόρμα επιτρέποντας την συνεργατική επαλήθευση περιεχομένου από ομάδες.
Εικόνα εξωφύλλου από University of the Fraser Valley via Flickr CCBY
