Μελέτη του τρόπου με τον οποίο τα ΜΜΕ κάλυψαν την πανδημία του κορωνοϊού.
Το Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής στα ΜΜΕ του Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ του ΑΠΘ εκπόνησε μελέτη που επικεντρώθηκε στην κάλυψη από τα ΜΜΕ της επιδημίας του κορονοϊού. Στην μελέτη περιλήφθηκαν και ορισμένες αναφορές στην εποχική γρίπη λόγω συγκρίσεων που εμφανίστηκαν ειδικά στην αρχή της επιδημίας. Η ανάλυση κάλυψε την περίοδο Ιανουαρίου έως αρχές Μαρτίου 2020. Κάθε άρθρο εξετάστηκε με βάση τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα που ήταν διαθέσιμα κατά την ημερομηνία δημοσίευσης.
Για την επιλογή των άρθρων εξετάστηκαν περισσότερα από 300 άρθρα, από τα οποία τελικά 30 αποτέλεσαν το δείγμα της μελέτης. Τα επιλεγμένα άρθρα περιλαμβάνουν 25 άρθρα (83%) από ελληνικούς κύριους δικτυακούς τόπους μέσων (επιλέχθηκαν από τους κορυφαίους 50 ελληνικούς δικτυακούς τόπους ΜΜΕ σύμφωνα με την ταξινόμηση της Alexa) και πέντε (16,65%) από το μεγάλα αγγλόφωνα διαδικτυακά μέσα (συγκεκριμένα: BBC, Al Jazeera, The Guardian και Russia Today). Συγκεκριμένα, τα ελληνικά άρθρα δημοσιεύθηκαν σε 23 διαφορετικά ελληνικά ΜΜΕ. Η περίοδος των επιλεγμένων άρθρων διαρκεί από τις 22 Ιανουαρίου έως την πρώτη εβδομάδα του Μαρτίου. Επιπλέον, δύο άρθρα (Al Jazeera και The Guardian) δεν παρέχουν ημερομηνία δημοσίευσης καθώς ενημερώνονται συνεχώς, αλλά συμπεριλήφθηκαν στο δείγμα στο τέλη Φεβρουαρίου.
Όσον αφορά τα ευρήματα της μελέτης, περίπου το 30% των άρθρων βρέθηκε ότι παρερμηνεύουν το θέμα, παρέχοντας πληροφορίες που είναι παραπλανητικές ή ελλιπείς. Οι συγγραφείς των άρθρων φαίνεται να περιλαμβάνουν μερικά ανακριβείς πληροφορίες σε κατά τα άλλα αληθινό περιεχόμενο. Αυτό το γεγονός δυσκολεύει τον αναγνώστη για να εντοπίσει τις ψευδείς πληροφορίες. Πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη ότι κατά της διάρκεια της περιόδου κατά την οποία πραγματοποιήθηκε η μελέτη, μεγάλος αριθμός πληροφοριών δημοσιεύονταν σε καθημερινή βάση. Από την άλλη πλευρά, αξίζει να σημειωθεί ότι τα υπόλοιπα άρθρα ειδήσεων παρείχαν ορθές πληροφορίες. Όσον αφορά διαφορετικούς τύπους παραπλανητικών στοιχείων, μπορούμε να εντοπίσουμε τις ακόλουθες δύο κατηγορίες: (1) παρουσίαση πληροφοριών, ισχυρισμών χωρίς συγκεκριμένες αποδείξεις και (2) παρουσίαση μόνο μιας συγκεκριμένης πλευράς μιας ιστορίας χωρίς να παρέχεται στο κοινό μια ευρύτερη οπτική σε σχέση με ένα συγκεκριμένο θέμα ή συμβάν.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, εντοπίστηκαν παραπομπές σε επιστημονικά στοιχεία που δεν τεκμηριώνονται πλήρως ή και εκφράζουν εντελώς αντίθετα συμπεράσματα από αυτά που προκύπτουν μέσα από τα αναφερόμενα άρθρα. Συνολικά, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι άρθρα ειδήσεων που χρησιμοποιούν διάφορες επιστημονικές πηγές (δηλώσεις από ειδικούς σε ιατρικούς τομείς) είναι αυτά που παρέχουν τις πιο ακριβείς πληροφορίες. Σε αντίθεση, άρθρα ειδήσεων που είναι προσαρμοσμένα σε μια οπτική γωνία και όπου τα αποδεικτικά στοιχεία που παρέχονται υποστηρίζουν μόνο τα επιχειρήματα του συγγραφέα στοχεύουν στην παραπλάνηση των αναγνωστών και στην παροχή ψευδών πληροφοριών.
Όπως προκύπτει από την ανάλυσή μας, οι ακόλουθες στρατηγικές / διαπιστώσεις μπορούν να εφαρμοστούν / ληφθούν υπόψη για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης κατά τη διάρκεια κρίσεων υγείας: (1) οι δημοσιογράφοι πρέπει να βασίζονται περισσότερο σε αξιόπιστες πηγές ειδικά όταν ασχολούνται με επιστημονικά ζητήματα, (2) είναι αναγκαίο να εισαχθούν στις αίθουσες ειδήσεων περισσότερες διαδικασίες ελέγχου γεγονότων, (3) οι κατηγορίες εναντίον των δημοσιογράφων ότι δεν προωθούν την επιστημονική δημοσιογραφία, καθώς τα θέματα αυτά δεν είναι αρκετά δημοφιλή, παραβλέπουν το γεγονός των διαφορών που υπάρχουν μεταξύ των ΜΜΕ και ειδικά όσων δεν διαθέτουν τις δυνατότητες για κάτι τέτοιο (η επιλογή δηλαδή αυτή πολλές φορές είναι αποτέλεσμα αδυναμίας του οργανισμού να καλύψει αυτά τα θέματα για διάφορους λόγους (στελέχωσης, λειτουργίας, οικονομικών δυνατοτήτων), (4) διαπιστώνεται μια αίσθηση επείγοντος στο να παρέμβουμε στις τρέχουσες συζητήσεις, ιδίως σε εκείνες που αφορούν το πώς τα επιστημονικά θέματα καλύπτονται και παρουσιάζονται, (5) οι πηγές είναι σημαντικές και γι’ αυτό υπάρχει ανάγκη για ευρεία συνεργασία των μέσων ενημέρωσης με τους επιστήμονες, (6) απαιτούνται παρεμβάσεις για την βελτίωση του αλφαβητισμού των μέσων, ειδικά από την πλευρά του κοινού.
Όπως προκύπτει από την ανάλυσή μας, ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης είναι κρίσιμος κατά τη διάρκεια πανδημιών και κρίσεων δημόσιας υγείας. Τα μέσα αποτελούν ένα σημαντικό κανάλι πληροφοριών και πρέπει να εφαρμόζουν συγκεκριμένες στρατηγικές. Σε αυτές τις κρίσεις η επαγγελματική δημοσιογραφία μπορεί να αποδείξει τα πλεονεκτήματά της και να επανασυνδεθεί με το κοινό.
Η παραπάνω μελέτη έγινε στα πλαίσια της συμμετοχής του ΑΠΘ στο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα ERUM – Ενίσχυση της κατανόησης της έρευνας μέσω των μέσων ενημέρωσης. Στα πλαίσια του έργου η ομάδα του ΑΠΘ. Το πλήρες κείμενο της μελέτης είναι διαθέσιμο στο https://projects.uni-foundation.eu/erum/wp-content/uploads/sites/2/2020/07/ERUM-IO1-Subreport-AUTh_final.pdf
Εικόνα εξωφύλλου από Ivan Samkov from Pexels
